ερμαφρόδιτος

Μυθολογικό πρόσωπο. Ήταν γιος του Ερμή και της Αφροδίτης. Το διπλό φύλο του (που φαίνεται και από το όνομά του) οφείλεται, κατά τον αρχαίο μύθο, στη συγχώνευσή του με τη νύμφη Σαμαλκίδα, η οποία τον είχε ερωτευτεί. Η μυθολογική αυτή αφήγηση διασώθηκε στον Οβίδιο. Μερικοί ειδικοί μελετητές ερμηνεύουν τον μύθο του Ε. ως έξαρση από μέρους των αρχαίων Ελλήνων όλων των τελειοτήτων που συγκεντρώνουν τα δύο φύλα. Άλλοι, αντίθετα, βλέπουν σε αυτόν την προσωποποίηση του αρχέγονου, που δεν είχε ακόμα διαφοροποιηθεί. Πολλοί αρχαίοι καλλιτέχνες ασχολήθηκαν με τη μορφή του E., όπως ο Πολυκλής ο Αθηναίος, δημιουργός του περίφημου ορειχάλκινου E., που αποτέλεσε υπόδειγμα για τους καλλιτέχνες των ελληνιστικών χρόνων. Γλυπτά Ε. βρίσκονται στο Λούβρο, στο Βατικανό, στη Βίλα Μποργκέζε της Ρώμης, στην πινακοθήκη Ουφίτσι της Φλωρεντίας, στο Βρετανικό Μουσείο και στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Άγαλμα του Ερμαφρόδιτου, μυθικού γιου του Ερμή και της Αφροδίτης, που χρονολογείται στους ελληνιστικούς χρόνους (Εθνικό Μουσείο, Ρώμη). Ο Ερμαφρόδιτος, σε νωπογραφία της Πομπηίας (Εθνικό Μουσείο, Νάπολη).

* * *

-η, -ο (Α ἑρμαφρόδιτος, ό και ἑρμαφρόδιτος, -ον)

το άτομο στο οποίο συνυπάρχουν τα διακριτικά γνωρίσματα και τών δύο φύλων (κν. αρσενικοθήλυκος)

νεοελλ.

μτφ. αυτός που έχει αντιφατικές ιδιότητες, ο αμφίρροπος, ο ακαθόριστος

αρχ.

1. Ἑρμαφρόδιτος

γιος τού Ερμή και τής Αφροδίτης που είχε αρσενικά και θηλυκά διακριτικά γνωρίσματα σε πλήρη ή σε ατροφική και υποτυπώδη κατάσταση

2. φρ. «ἑρμαφρόδιτον πάθος» — ο ερμαφροδιτισμός

3. άγαλμα με διπλή κεφαλή, Ερμή και Αφροδίτης.

[ΕΤΥΜΟΛ. < αρχ. Ερμαφρόδιτος, μυθολογικό πρόσωπο, γιος τού Ερμή και της Αφροδίτης, που συγκέντρωνε τα χαρακτηριστικά και τών δύο φύλων.